Η σημασία της διατροφής

Η σωστή διατροφή κατά την παιδική ηλικία αποτελεί την βάση για την ανάπτυξη ενός υγιούς οργανισμού κατά την ενήλικη ζωή. Οι ανάγκες καθορίζονται σύμφωνα με τις απαιτήσεις του οργανισμού σε ενέργεια. Οι απαιτήσεις αυτές αφορούν την σωστή ανάπτυξη τόσο του εγκεφάλου, των οργάνων του αλλά και της οστική του μάζας. Οι ανάγκες αυτές διαφοροποιούνται σύμφωνα με το φύλο κατά την εφηβεία αλλά στα παιδιά προσχολικής και σχολικής ηλικίας οι απαιτήσεις είναι παρόμοιες. Ο υπολογισμός των θερμίδων που πρέπει να καταναλώνει ένα παιδί εξαρτώνται ανάλογα την ηλικία, τον ρυθμό ανάπτυξης, την φυσική δραστηριότητα και γενικός από όλους τους παράγοντες που επηρεάζουν την ανάπτυξη ενός παιδιού. Όπως γίνεται αντιληπτό η διατροφή πρέπει να είναι αυστηρός εξατομικευμένη και προσεκτικά σχεδιασμένοι για να καλύπτει όλους αυτούς τους παράγοντες.
Οι φυσιολογικές ιδιαιτερότητες της παιδικής-σχολικής ηλικίας είναι:
• Αύξηση
• Μεγιστοποίηση των ενεργειακών δαπανών για φυσική δραστηριότητα
• Ρύθμιση της πρόσληψης τροφής σύμφωνα με την υποκειμενική ρύθμιση (κατά βούληση του παιδιού)
• Διαδικασία διατροφής προσαρμοσμένη στο πρόγραμμα της οικογένειας
Το ταχύτερο στάδιο ανάπτυξης του ανθρώπου είναι η βρεφική ηλικία. Στην ηλικία των 5-9 ο ρυθμός ανάπτυξης επιβραδύνεται και παρατηρείτε αύξηση του μυοσκελετικού συστήματος. Επίσης παρατηρείτε αύξηση της φυσικής δραστηριότητας του παιδιού σε αθλήματα, παιχνίδια και λοιπές δραστηριότητες.
Αυτές οι αλλαγές απαιτούνε μια ισορροπημένη διατροφή όπου θα του προσφέρει την ενέργεια που απαιτείτε για να καλύψει τις ανάγκες του οργανισμού. Μια ελλιπής διατροφή θα έχει αποτέλεσμα το παιδί να κουράζετε εύκολα και να δυσκολεύεται να ανταπεξέλθει στις δραστηριότητες που έχει αναλάβει. Ακόμα μπορεί να οδηγήσει σε ελλέιψης του οργανισμού σε βασικά συστατικά (βιταμίνες, μέταλλα κτλ) όπου στην μετέπειτα πορεία της ζωής του ίσως οδηγήσουν ακόμα και σε κάποια νοσήματα.
Παθήσεις οι οποίες οφείλονται στην μη ισορροπημένη διατροφή είναι:
1) Σιδεροπενική αναιμία
Οφείλεται κατά βάση στην μειωμένη διατροφικά πρόσληψη σιδήρου. Συνήθως εμφανίζεται σε παιδία που καταναλώνουν μικρές ποσότητες γάλακτος, κόκκινου κρέατος, δημητριακών, λαχανικά και όσπρια. Παιδιά που έχουν χαμηλό σίδηρο κουράζονται ευκολότερα και δυσκολεύονται να συγκεντρωθούν, έχουν χαμηλότερο βάρος από το κανονικό, παρουσιάζουν ευκολότερα λοιμώξεις του αναπνευστικού και γαστρεντερικού συστήματος.
2) Καθυστέρηση ανάπτυξης
Παρουσιάζεται σε παιδιά που καταναλώνουν λιγότερες θερμίδες από αυτές που απαιτείται από τον οργανισμό. Εμφανίζουν καθυστέρηση στην ανάπτυξη (δηλαδή χαμηλότερο ύψος σε σχέση με αυτό που ανάλογη στην ηλικία τους) και είναι δυνατόν να παρουσιάσουν καθυστέρηση της σεξουαλικής ανάπτυξης όπως για παράδειγμα της έμμηνου ρήσης στα κορίτσια.
3) Ανεπάρκεια σε ψευδάργυρο
Φτωχή διατροφή σε θερμίδες καθώς επίσης στο κόκκινο κρέας, όσπρια και δημητριακά μπορεί να οδηγήσει σε ανεπάρκεια ψευδαργύρου. Ο ψευδάργυρος είναι σημαντικός για την ομαλή σύνθεση και ανάπτυξη των οστών, στην ενίσχυση του ανοσοποιητικού συστήματος κτλ. Έλλειψη του μπορεί να οδηγήσει σε καθυστέρηση επούλωσης πληγών, φλεγμονές, καθυστέρηση στην ανάπτυξη, υστέρηση της σεξουαλικής ωριμότητας.
4)Τερηδόνα
Η τερηδόνα οφείλεται στην μεγάλη κατανάλωση γλυκών από τα παιδιά και τη προσθήκη μεγάλων ποσοτήτων φωσφόρου στο γάλα. Προληπτικά μπορούμε να δίνουμε στο παιδί νερό εμπλουτισμένο με φθόριο. Η τερηδόνα καθώς εξελίσσεται καταστρέφει τα δόντια και δυσκολεύει την μάσηση.

Παιδική παχυσαρκία
Στης ανεπτυγμένες κοινωνίες του δυτικού κόσμου τείνει να γίνει μάστιγα το πρόβλημα της παιδικής παχυσαρκίας. Μερικοί λόγοι στους οποίους οφείλετε αυτό είναι η ελλειπή οργάνωση και ενημέρωση από την πολιτεία, τις διαφημίσεις, τα fast food και τις κοινωνικές αλλαγές που έχουν επέλθει όπου η γυναίκα δουλεύει πλέον και δεν έχει τον απαιτούμενο χρόνο για να ετοιμάζει όλα τα γεύματα σπίτι είναι μερικά από τα προβλήματα που έχουν οδηγήσει η Ελλάδα σήμερα να έχει τα δεύτερα υψηλότερα ποσοστά παιδικής παχυσαρκίας μετά την Αμερική. Στην Ελλάδα έχει μείνει ακόμα κατάλοιπο στη συνείδηση του κόσμου ότι το πάχος σε ένα παιδί αποτελεί δείγμα υγείας. Πρέπει να τονίσουμε ότι η παχυσαρκία θεωρείτε ασθένεια και μάλιστα με σοβαρές συνέπειες στην μετέπειτα ζωή του παιδιού κατά την ενηλικίωση. Είναι σημαντικό εδώ να αναφέρουμε ότι κατά την παιδική ηλικία αναπτύσσεται η υπερπλαστική παχυσαρκία. Αυτό σημαίνει ότι αυξάνεται ο αριθμός των λιποκυττάρων. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα κατά την ενήλικη ζωή να μην ανταποκρίνονται σωστά στα προγράμματα απώλειας κιλών λόγω του αριθμού των λιποκυττάρων που συμβάλουν στην επανατοποθέτηση των χαμένων κιλών και βάρους.
Για να υπολογίσουμε αν ένας ενήλικας είναι υπέρβαρος, παχύσαρκος, φυσιολογικός το κάνουμε μέσο του δείκτη μάζας σώματος. Στα παιδία όμως η κατάταξή τους σε παχύσαρκα ή μη γίνεται μέσο των καμπύλων ανάπτυξης όπου σύμφωνα με την ηλικία τους, το ύψος τους και το βάρος τους μπορούμε να δούμε σε ποια κατάταξη ανήκουν.
Όλο και συχνότερα οι επιστήμονες βλέπουν προβλήματα υγείας που παρουσιάζονταν στον άνθρωπο μετά την ηλικία των 40 να εμφανίζονται σε παχύσαρκα παιδιά σχολικής αλλά και προσχολικής ηλικίας.
Μερικά από αυτά είναι τα ακόλουθα:
1)Υψηλή χοληστερόλη:
Παιδιά που παρουσιάζουν αυξημένα επίπεδα χοληστερόλης πιθανότατα θα διατηρήσουν αυτά τα ποσοστά και αργότερα στη ζωή τους. Οι βλάβες στις αρτηρίες καθώς επίσης και η εμφάνιση αθυρωματικών πλακών ξεκινούν από αυτή την ηλικία. Οπότε πρέπει η πρόληψη για καρδιαγγειακές παθήσεις που δημιουργούνται από την υψηλή συγκέντρωση χοληστερόλης στο αίμα να αρχίζει από την παιδική ηλικία.
2)Υπέρταση:
Τα τελευταία 15 χρόνια έχει παρατηρηθεί από επιστήμονες στην Αμερική ότι αυξήθηκε η μέση αρτηριακή πίεση σε παιδιά και εφήβους λόγω της παχυσαρκίας. Η πίεση είναι ασυμπτωματική νόσος στα παιδία γι αυτό και δύσκολα οι γονείς την εντοπίζουν. Αυτό όμως μπορεί να οδηγήσει σε ανεπανόρθωτες βλάβες στον παιδικό οργανισμό καθώς ενηλικιώνεται όπως ανωμαλίες στο καρδιαγγειακό σύστημα, στον εγκέφαλο και τα νεφρά.
3) διαβήτης τύπου 2:
Ο διαβήτης τύπου ii είναι μια ασθένεια που παρουσιάζεται κυρίως στους ενήλικες όμως τα τελευταία χρόνια έχει κάνει την εμφάνιση του και στα παιδιά. Κύριοι λόγοι της εμφάνισης αυτής είναι η καθιστική ζωή των παιδιών και η παχυσαρκία. Σημαντικό είναι το πρόβλημα ότι η αντιμετώπιση του σε αυτές τις ηλικίες είναι δύσκολη γιατί τόσο οι γνώσεις που έχουμε όσο και η φαρμακευτική αγωγή που υπάρχει αφορά ενήλικες. Η αύξηση της χρόνιας αυτής ασθένειας τόσο νωρίς είναι ανησυχητικό λόγω της δημιουργίας μακροχρόνιων επιπλοκών σε ζωτικά όργανα που αρχίζουν στην ηλικία αυτή.
4)Ορθοπεδικά προβλήματα
Παιδία με πρόβλημα βάρους δεν μπορούν να αθληθούν σωστά και υπάρχει ο κίνδυνος να παρουσιάσουν μέτριες μέχρι και σοβαρές κακώσεις του μυοσκελετικού συστήματος. Δεν υπάρχει σωστή οξυγόνωση λόγο βάρους στους μυς με αποτέλεσμα το παιδί να κουράζεται εύκολα και να έχει μυϊκούς πόνους. Γενικά λόγω έλλειψης άσκησης η ωρίμανση του σκελετού και η αύξηση της οστικής μάζας υπολείπεται σε σχέση με τα παιδία φυσιολογικού βάρους.
5)ψυχολογικές επιπτώσεις
Συνήθως τα παχύσαρκα παιδία γίνονται δέκτες αρνητικών σχολίων από τον κοινωνικό τους περίγυρο. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να αποκτούν χαμηλή αυτοεκτίμηση, να περιθωριοποιούνται και να δημιουργούνται προβλήματα συμπεριφοράς. Έχει παρατηρηθεί από έρευνες ότι συνήθως τέτοιες καταστάσεις οδηγούν το παιδί στην κατανάλωση φαγητού με αποτέλεσμα την δημιουργία ενός φαύλου κύκλου μεταξύ επιθυμητής εικόνας και πρόσληψης τροφής.

Διατροφική αγωγή

Το παιδί έχει την τάση να μιμείται τους γονείς του. Αποτελούν πρότυπα τα οποία και θα ακολουθήσει πιθανόν και για το υπόλοιπο της ζωή τους. Για τον λόγο αυτό είναι βασικό οι γονείς να μαθαίνουν στο παιδί έναν υγιεινό τρόπο διατροφής τον οποία θα ακολουθούν και οι ίδιοι. Το παιδί θα πρέπει να καταναλώνει μέσα στην ημέρα 5 γεύματα εκ των οποίων το ενδιάμεσο και απογευματινό θα έχουν μορφή σνακ (δηλαδή φρούτα, μπάρες δημητριακών, κουλούρι κτλ). Καλό θα ήταν τα γεύματα να καταναλώνονται συγκεκριμένες κάθε μέρα περίπου τις ίδιες ώρες. Με τον τρόπο αυτό ρυθμίζεται το βιολογικό ρολόι του παιδιού και νιώθει το αίσθημα της πείνας λίγο πριν τα γεύματα. Διαφορετικά όταν οι ώρες των γευμάτων δεν είναι σταθερές το παιδί ( όπως συμβαίνει και στους ενήλικές) νιώθουν το αίσθημα της πείνας σχεδόν όλη την μέρα με αποτέλεσμα να καταναλώνουν μεγαλύτερες ποσότητες φαγητού.
Είναι χρήσιμο να μην κατατάσσεται τα φαγητά σε καλά και κακά. Κάθε τροφή είναι ωφέλιμη αν καταναλωθεί στην ποσότητα που πρέπει. Ένα σημαντικό λάθος που κάνουν οι γονείς είναι να χρησιμοποιούν το φαγητό ως μέσο ανταμοιβής ή τιμωρίας. Υπάρχει όμως ο κίνδυνος από μια τέτοια συμπεριφορά το παιδί να αναπτύξει διατροφικές διαταραχές. Επίσης το παιδί μετά τα 4 μπορεί να ρυθμίσει από μόνο του το πότε θα φάει και ποια ποσότητα. Μην το πιέζεται να φάει περισσότερο εφόσον έχει χορτάσει. Αν μέχρι την ώρα του φαγητού το παιδί δεν έχει πεινάσει μην το πιέζεται να φάει αλλά περιμένετε μέχρι το επόμενο γεύμα ή σνακ. Εφόσον η οικογένεια έχει συγκεκριμένες ώρες γεύματος το παιδί θα ρυθμίσει την όρεξη του σύμφωνα με αυτές.
Οι γονείς μπορούν να ωθούν τα παιδία να συμμετέχουν στην διαδικασία του φαγητού. Δηλαδή από την επιλογή των τροφίμων από την αγορά μέχρι την προετοιμασία για να καταλήξει στο τραπέζι το παιδί μπορεί να έχει ενεργή συμμετοχή. Με τον τρόπο αυτό μπορεί να μάθει ποιες τροφές ωφελούν περισσότερο τον οργανισμό, την σημασία της υγιεινής διατροφής και αποτελεί ένα σπουδαίο εφόδιο για την περίοδο που ενηλικιωθεί και θα πρέπει μόνο του να ετοιμάζει τα γεύματά του.
Μία τυπική μέρα θα μπορούσε να αποτελείτε από:
Το πρωινό αποτελεί από τα βασικότερα γεύματα της ημέρας. Συνήθως οι ενήλικοι είτε το παραλείπουν είτε καταφεύγουν σε κάτι πρόχειρο, μια συνήθεια που μαθαίνει και το παιδί. Το πρωινό αποτελεί την βάση για να καταφέρει ένα παιδί να ανταπεξέλθει στις υποχρεώσεις του. Έρευνες έχουν δείξει ότι όταν καταναλώνουν ένα ισορροπημένο πρωινό παρουσιάζουν καλύτερη απόδοση στο σχολείο, αυξάνει την συγκέντρωση, μειώνει το άγχος, είναι λιγότερο υπερκινητικά και κουράζονται δυσκολότερα.
Παράδειγμα: 1 ποτήρι φυσικό χυμό, 1 γιαούρτι με δημητριακά ολικής άλεσης ή μούσλι με μέλι και σταφίδες
Εναλλακτικά ένα ποτήρι γάλα με μέλι, 1 τόστ με ψωμάκι ολικής άλεσης, μαργαρίνη τυρί και γαλοπούλα.
Προσοχή θέλουν τα δημητριακά γιατί πολλές φορές έχουν μεγάλη ποσότητα ζάχαρης.
Στη συνέχεα ενδιάμεσα πρωινού και μεσημεριανού καλό θα ήταν να υπάρχει κάποιο σνακ όπως ένα φρούτο π.χ. 1 μπανάνα ή μια μπάρα δημητριακών ή ένα κουλούρι από το κυλικείο.
Το μεσημεριανό πρέπει να αποτελείτε από την μερίδα του όπου θα συνοδεύεται από σαλάτα, φέτα τυρί και 1 φέτα ψωμί ολικής άλεσης. Φαγητά τα οποία το παιδί δεν του αρέσουν να καταναλώνει μπορούμε να βρούμε εναλλακτικούς τρόπους μαγειρέματος ώστε να είναι πιο αποδεκτά. Για παράδειγμα ο λόγος που πολλά παιδία αποφεύγουν τα ψάρια είναι τα κόκαλα τους. Οπότε μπορούμε να ετοιμάζουμε φιλέτα ψαριού όπου δεν έχουν κόκαλα με λίγο λεμόνι για γεύση.
Παράδειγμα: μπριζόλα άλιπη με ψητά λαχανικά, σαλάτα μαρούλι ντομάτα αγγουράκι, 2 φέτες τυρί, 1 φέτα ψωμί ολικής άλεσης
Εναλλακτικά κοτόπουλο με μπάμιες στο φούρνο, σαλάτα λάχανο καρότο, 1 φέτα τυρί, 1 φέτα ψωμί ολικής άλεσης.
Το απόγευμα μπορεί να καταναλώσει ένα φρούτο για παράδειγμα 2 φέτες πεπόνι ή κάποιο smoothies φρούτων το οποίο περιέχει γάλα που είναι απαραίτητο στο παιδί για την ανάπτυξη του σκελετού του και φρούτα ώστε να πάρει τις βιταμίνες και τα ιχνοστοιχεία που χρειάζεται.
Το βραδινό θα πρέπει να είναι ελαφρύ ώστε το παιδί να μην δυσκολεύεται κοιμηθεί εξαιτίας του γεύματος. Επίσης να μην είναι πλούσιο σε απλά σάκχαρα (γλυκά για παράδειγμα) τα οποία θα κάνουν το παιδί υπερκινητικό και δύσκολα να πάει για ύπνο.
Παράδειγμα: φιλέτο κοτόπουλο με σαλάτα ντομάτα αγγουράκι, 1 φέτα τυρί
Εναλλακτικά 1 τοστ με ψωμί ολικής άλεσης τυρί φέτα γαλοπουλα, σαλάτα, 1 ποτήρι φυσικό χυμό ή 1 φρούτο.
Πριν τον ύπνο μπορεί να πιεί ένα ποτήρι γάλα ή εφόσον πείνασε να φάει ένα φρούτο.